به قلم: محمد علی پورفلاح بافقی

آفتاب بافق؛ سی و هشت سال پیش، درست مثل همین روزها حتی در شهر کوچکی مثل بافق، شعاری داشت پا می گرفت و گه گاه با خطی کج و معوج بر دیواری گاه گلی در دل کویر ایران نوشته می شد که هنوز هم که نزدیک به چهار دهه از آن گذشته، بخاطر معنای بلند و درخواست های والای انسانی نهفته در آن، گوش نواز و ارزشمند است.

این شعار اساسی که مخصوصاً بعد از بهمن 57 و پیروزی انقلاب ملت ایران، بشدت در همه جا پیچید چهار کلمه بود، استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی. تمامی خواسته ها و آمال ملت ایران و روشنفکران و مبارزان و سردمداران انقلاب، در همین چند کلمه خلاصه بود و هست.

بعدها شعارهای همه گیری چون «جنگ، جنگ تا پیروزی» و یا «انرژی هسته ای حق مسلم ما»، فراگیر شدند اما بعلت تغییر شرایط، کارکرد خود را از دست دادند. اما استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی همچنان جذاب و لعاب دار ماند.

رئیس جمهوری ایران در چند روز گذشته منشور حقوق شهروندی را رونمایی کرد. منشوری که بنوعی بسط مفهوم یکی از خواسته های ذکرشده در شعار کلیدی انقلاب ایران، یعنی آزادی است.

اگر مدعی شوم بعد از تصویب قانون اساسی مشروطیت در8 دیماه 1285 شمسی (درست 110 سال پیش) و تدوین و پذیرش قانون اساسی در 1358، منشور حقوق شهروندی می تواند سومین گام در حرکت به سمت مردم سالاری باشد، پربیراه نگفته ام. البته این سه گام تاریخی به سادگی میسر نگردیده و حتی برای دو گام نخست، خونهای فراوانی هم بر خاک ایران ریخته شده است. همه مصلحان و انقلابیون دوره مشروطیت و انقلاب اسلامی، می دانستند که آزادی، بهایی گران دارد.به گرانقدری خون عزیزان و جوانان وطن تا از آن لاله آزادی، بروید.

اگر عدالت، برابری و آزادی را سه گمگشته بشریت در طول تاریخ بدانیم و تحقق آنها را شعار کلیدی همه منجیان و مصلحان بنامیم، سخنی گزافه نگفته ایم. این سه در قیمتی، همواره برای انسانها فریبنده و فریبا بوده اند.

میلیونها نفر جان خویش را بر آستان آن باخته و هنوز هم، بشر آرزومند برپایی جامعه ای عادلانه است که در آن همه برابر و از نعمت آزادی بهره مند باشند. البته در این میان عدالت، قابل فهم تر و ملموس تر است و آزادی مفهومی ناملموس تر دارد. در این اینکه کدام یک از اینها، مهمتر و تحققش، اولویت است، نظرات گوناگون و بعضاً متفاوتی ابراز شده است، اما بطور کلی باید گفت، جامعه ای نمی تواند انسانی قلمداد شود اگر هر کدام از این ویژگی ها را نداشته باشد.

خوشبختانه هم در قانون مشروطیت و متمم آن و مخصوصاً در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، نگارندگان به مفهوم آزادی نظر ویژه ای داشته اند. شاید به این دلیل که اکثر کسانی که مسئول نگارش قانون اساسی بوده اند، خود از زندان رفتگان بودند که طعم تلخ نبود آزادی را چشیده بودند. بنابراین در قانون اساسی، آزادی عقیده و اندیشه و بیان و سایر انواع آزادی مثل آزادی تشکل و تجمعات و حق تعیین سرنوشت و …به صریح ترین بیان، به رسمیت شناخته شده است.

حال و در عصر تازه ای که جهان و جهانیان نو شده اند و وسایل نوین ارتباطی مفهوم زمان و مکان را دگرگون کرده اند و فاصله ها را از میان برداشته اند و نسل تازه ای از دل این تغییرات ریشه دار برآمده است که در افکار و پندار، با پدران خویش تفاوتهایی دارند، لازم بود با نگاهی به کلیات قانون اساسی، حقوق آنها در قالب و شکل امروزین که واژه «شهروندی» برازنده آن است، تدوین و ابلاغ شود.

رونمایی از حقوق شهروندی، می تواند آغاز راهی تازه برای آشنایی بیشتر ایرانیان با مفاهیم بلند و والای قانون اساسی برای تحقق آزادی باشد.البته همه می دانیم که در این مسیر، هم موانع هست و هم موانع تراشی. اما مطرح شدن حقوق شهروندی تا همین حد هم می تواند موجب امیدواری باشد. چرا که می دانیم این سنت محتوم تاریخ است که جهان را صالحان به ارث خواهند برد.