آفتاب بافق؛ شهر يزد به عنوان نخستين شهر تاريخى ايران كه داراى ارزشهاى منحصر به فرد جهانى است، در چهل و يكمين اجلاس ميراث جهانى در كراكف لهستان، با حمايت قاطع اكثر اعضاى كميته ميراث بشرىِ يونسكو ثبت شد.

سال گذشته در همين موقع بود كه دو قنات منحصربه فرد يزد در كنار نُه قنات ديگرِ ايران ثبت جهانى شد. پيش تر از اين هم ميراث جهانى با نام باغ بى نظير دولتِ يزد زينت يافته بود.

 يزد يادگارهاى كهن و ارزشمندى چون بقعه دوازده امام، خانه حسينيان (طاق بلندها) با كتيبه دوره اتابكان، بارو، مسجد جامع، قنوات متعدد، خانه هاى زيبا، تكايايي چون اميرچقماق رومي، مقابرى چون ستى فاطمه و سيد ركن الدين، آثارى از هجرت امام رضا (ع) مانند مسجد فرط، ميادين و مصانع و بادگيرهاى بلند دارد. با اين همه يزد، فقط شهر بادگيرهاى بلند و زيبا آثار ماندگار معمارى نيست.

دارالعباده يزد شهرِ اوصاف و اوقاف و اصناف و حِرَف و در يك كلام تجلى مدنيت است. هر كس به تاريخ نامه هاى اختصاصى يزد مانند “تاريخ يزد جعفرى” و تاريخ جديد يزد” و “جامع مفيدى” تأليف مستوفى بافقى نگاهى گذرا بياندازد متوجه ميشود كه بنياد يزد دست دست كم در هزار سال گذشته بر پايه بنيانهاى مدنى استوار شده است. كافى براى تأييد اين مطلب به كتابچه  موقوفات طراز، كه حاوى فهرستى از اوقاف يزد است، و وقف نامه سيدركن الدين از سادات عريضى و امثالهم بنگريم.

ثبت يزد در فهرست ميراث بشرى، رويدادى بس مبارك است و حاوى اين پيام است كه بايد در مبانى و اصول مديريت شهرى و شيوه هاى شهر دارى شهرهاى تاريخى ايران بازانديشى و بازنگرى كنيم؛ بدين معنى كه هسته ها و محدوده هاى تاريخى شهرهايي مانند سمنان، كرمان، دامغان، شيراز، دزفول، ابركوه، بوشهر، بندر كُنگ، لار، سنندج، اصفهان، و تهران سند هويت و مدنيت اند و نه بافت فرسوده؛ به بافت هاى تاريخى شهرهاى ايران – كه اغلب داراى ارزش جهانى اند – بايد به چشم عنايت نگريست و نه به ديده تخفيف و تحقير؛ اينها فرصت هايى تجديدناپذير اند و نه موانع بر سر راه توسعه.

مديريت بافت تاريخى يزد با همه امّا و اگرهايش به عنوان مديريتى قابل قبول توسط كميته ميراث جهانى و مجامع تخصصى ذيربط پذيرفته شد. تجربه مديريت شهر تاريخى يزد حاوى اين پيام است كه در ايران راهى براى حفظ هسته تاريخى شهرها پيدا شده كه با استانداردهاى جهانى همخوانى دارد.

اميدواريم رخدادِ فرخنده ثبت جهانى يزد، سرآغازى باشد براى پاسدارى از ارزش هاى تاريخى و فرهنگى شهرهاى ايران.