گزارش آفتاب بافق
به نقل پویش:

فرا رسیدن موسم انتخابات توانسته است تا حدی بازار فعالیت های سیاسی و حزبی را گرم کند. نشانه های انتخاباتی شدن فضای سیاسی کشور در چند ماه گذشته آشکار شده که نشان می دهد 2 جریان اصلی اصلاح طلب و اصولگرا آرام آرام برای رقابت سیاسی بر سر آرای صندوق های انتخاباتِ پیش رو آماده می شوند.

از سوی دیگر، فراهم شدن فضای مناسب موجب ظهور تشکل های سیاسی تازه شده است؛ رخدادی که می توان آن را نمودی از تحقق یکی از شعارهای «حسن روحانی» رییس جمهوری دانست.

در ارودگاه اصلاح طلبان حزب «ندا» یا همان نسل دوم اصلاح طلبی ایجاد شده است؛ حزبی که در آذر ماه گذشته مجوز فعالیت خود را از وزارت کشور گرفت و اعلام کرد که در انتخابات مجلس شورای اسلامی با شورای هماهنگی اصلاحات همسو عمل خواهد کرد. در این ارتباط، «صادق خرازی» دبیر کل شورای مرکزی ندا در سخنانی گفته بود که اگر لازم باشد اعضای ندا به صورت مستقل وارد عرصه ی انتخابات می شوند اما این به معنی نادیده گرفتن ضرورت همراهی با شورای هماهنگی اصلاح طلبان و شورای مشورتی رییس دولت اصلاحات نیست.

حزب تازه تاسیس اصلاح طلبان هر چند از همان ابتدای کار مورد استقبال چهره های شاخص این جریان قرار نگرفت اما اعضای آن خوب می دانند که برای موفقیت در انتخابات آتی ناگزیر هستند از راهبرد وحدت با اصلاح طلبان بهره گیرند.

افزون بر ندا، دیگر احزاب اصلاح طلب نیز آگاهند که در شرایط کنونی با خروج از فهرست واحد و بر هم زدن انسجام شانس خود را برای پیروزی کاهش و کرسی های احتمالی را از کف خواهند داد.

حزب «اتحاد ملت» نیز به تازگی مجوز فعالیت خود را از کمیسیون ماده ی 10 احزاب دریافت کرده است. اعتراض های برخی از چهره های اصولگرا به صدور مجوز فعالیت این حزب تا جایی پیش رفت که «عبدالرضا رحمانی فضلی» وزیر کشور را برای ارایه ی توضیح در این خصوص به مجلس کشاند. مخالفان معتقد بودند افرادی با سابقه ی حضور در حزب منحل شده «مشارکت» (جبهه ی مشارکت ایران اسلامی) نباید اجازه ی فعالیت حزبی داشته باشند.

شاهد بودیم که این مخالفت ها به جایی نرسید و نه تنها اتحاد ملت به عنوان یک حزب اصلاح طلب به رسمیت شناخته شد بلکه سخنگوی شورای نگهبان نیز اظهار کرد که عضویت در یک حزب منحل شده دلیلی برای رد صلاحیت در انتخابات آتی نخواهد بود.

در ماه های گذشته ظهور حزب های تازه محدود به جریان اصلاحات نبوده و جریان اصولگرایی نیز آبستن ظهور تشکل تازه یی با نقش محوری «علی لاریجانی» رییس مجلس است. گمانه زنی ها در خصوص ایجاد این حزب از آغاز مجلس نهم و بعد از شکل گیری فراکسیون «اصولگرایان رهروان ولایت» آغاز و در تحولاتی چون انتخابات هیات رییسه ی مجلس و رای اعتماد به کابینه ی روحانی تقویت شد. در این پیوند، «کاظم جلالی» عضو برجسته ی این فراکسیون، آبان ماه پارسال خبر داد به زودی این حزب تشکیل می شود و به این ترتیب موضوع از گمانه زنی فرا تر رفت.

پس از فوت آیت الله «محمدرضا مهدوی کنی» رییس پیشین مجلس خبرگان رهبری و خلاء پدید آمده در جریان اصولگرایی که همیشه برای دست یابی به وحدت از نقش محوری چهره های برجسته و به عبارتی ریش سفیدان بهره می برد، این احتمال مطرح شد که حزب لاریجانی بتواند به عنصر موثری برای پر کردن این فضای خالی تبدیل شود اما در ماه های اخیر شاهد بودیم که این حزب هنوز نیامده با چالش هایی مواجه شده است. فاصله گرفتن چهره هایی چون «محمد رضا باهنر» دبیرکل «جامعه ی اسلامی مهندسین» از فراکسیون رهروان ولایت و گرایش به ائتلاف با جریان تندرو موسوم به «جبهه ی پایداری» یکی از این چالش ها است. تلاش هایی نیز از طرف گروه دیگری از اعضای فراکسیون رهروان برای راه اندازی حزب اعتدال صورت گرفته که از چالش دیگر لاریجانی و همراهانش رخ می نماید.

*** از فهرست واحد اصلاح طلبان تا ائتلاف با دولتی ها

روشن است که هر 2 جریان سیاسی کشور در ماه های اخیر اقدام هایی را در راستای چیدمان رقابتی و آرایش سیاسی خود آغاز کرده اند. نخستین گام اصلاح طلبان در این خصوص برگزاری همایش بی سابقه ی شورای هماهنگی جبهه ی اصلاحات بود که فصل جدیدی از فعالیت های اصلاح طلبی را نوید داد زیرا بعد از مدت ها فرصت جمع شدن احزاب اصلاح طلب را زیر یک سقف را مهیا کرد.

این رویداد سیاسی را می توان گام مهمی در مسیر همسویی اصلاح طلبان و تسری همگرایی فکری- سیاسی به نوعی همگرایی سازمانی- تشکیلاتی دانست. از سوی دیگر با اینکه شرایط کنونی مهیای ایجاد حزب فراگیر اصلاح طلب نیست اما گردهمایی های اینچنینی می تواند نقطه ی آغازی برای تبادل نظر و یافتن راهکار مناسب در جهت حرکت به سوی جبهه یا حتی حزب واحد باشد.

فعالیت های اصلاح طلبی به شورای هماهنگی اصلاحات محدود نشده و شورای مشورتی رییس دولت اصلاحات نیز در جلسه هایی با ریاست «عبدالواحد موسوی لاری» وزیر کشور دولت اصلاحات برخی چارچوب های فعالیت های اصلاح طلبان را در انتخابات مجلس را مشخص می کند. از این رو روشن است که اصلاح طلبان قصد دارند بر مدار این 2 شورا وارد میدان انتخابات شوند و با ارایه ی یک فهرست واحد، کرسی های بیشتری را کسب کنند. ناگفته نماند که در روزهای اخیر خبرهایی مبنی بر اختلاف نظر میان اعضای 2 شورا به گوش می رسد و در اردوگاه اصلاح طلبان این نگرانی را ایجاد کرده که این اختلاف ها مانع ارایه ی فهرستی مشترک شود.

بدون شک، جریان اصلاح طلب افزون بر ارایه ی فهرست مشترک، در انتخابات پیش رو دغدغه های دیگری نیز دارد. آنان که پس از روی کار آمدن دولت اعتدالگرای روحانی به یک موفقیت نسبی در انتخابات ریاست جمهوری رسیده و اکنون به کسب اکثریت مجلس امید بسته اند با چالش هایی جدی مانند گذر از صافی شورای نگهبان و تایید صلاحیت نامزدهای خود روبه رو هستند.

یافتن راهی برای عبور از این مساله آنقدر جدی است که موسوی لاری رییس شورای راهبردی اصلاح طلبان چندی پیش از احتمال رایزنی و تعامل با کارگزاران انتخابات سخن به میان آورد.

دیگر نکته ی مهم در فعالیت های انتخاباتی این جریان، احتمال ایجاد ائتلافی نانوشته با اعتدال گرا ها و نیروهای نزدیک به دولت است. زمزمه هایی مبنی بر شرکت برخی اعضای دولت در نشست های شورای مشورتی اصلاح طلبان اگر چه از سوی اعضای این شورا تکذیب شد اما گمانه ها در مورد این احتمال را تقویت کرد.

تمایل به ایجاد تغییر در ترکیب مجلس و تکرار کامیابی انتخابات 24 خرداد 1392 عامل مهمی در گرایش به سوی توافق میان این 2 گروه است که از سوی جریان رقیب به شائبه ی دخالت دولت در انتخابات تعبیر می شود. البته مصوبه ی اخیر مجمع تشخیص مصلحت نظام که بر دخالت نکردن قوای سه گانه در انتخابات تاکید دارد – هرچند پیش از این نیز قوانین مانع دخالت قوا در انتخابات می شد- می تواند تا حدودی این نگرانی ها را رفع کند.

با این حال، هشدارهای پیاپی در این خصوص، دولتی ها و جریان های نزدیک به آن ها را نگران می کند که با نزدیک شدن به زمان انتخابات این فضاسازی های رسانه یی جدی تر شود. رسانه های اصلاح طلب این انگاره را می پراکنند که با نزدیک شدن به انتخابات بر میزان فشار سیاسی ناشی از تذکر و سوال در مجلس افزایش خواهد یافت.

به هر حال اصلاح طلبان چه با دولتی ها ائتلاف کنند یا نکنند، در شرایط کنونی برای حضور در مجلس و به دست آوردن قدرت تاثیر گذاری بیشتر در عرصه ی فعالیت های سیاسی نیازمند وفاق و انسجام درون گروهی هستند. به نظر می رسد همه ی احزاب این جریان با علم به این ضرورت، خواهان ارایه ی فهرستی مشترک هستند و می دانند که برای کسب موفقیت باید از قطار وحدت پیاده نشوند.

***اصولگرایان و چالش های همسویی

اصولگرایان نیز رسیدن به نوعی اتحاد را رمز پیروزی خود می دانند اما با مشکل های قابل توجهی برای دستیابی به این هدف رو به رو هستند. نشست های اصولگرایان بر محور جامعتین («جامعه ی روحانیت مبارز» و «جامعه ی مدرسین حوزه ی علمیه ی قم» ) همه ی طیف های این جریان را در بر نمی گیرد و همگرایی با طیف نزدیک به «محمود احمدی نژاد» رییس جمهوری پیشین نیز مطلوب چهره های میانه رو نیست.

یکی از مهم ترین دردسرهای جریان اصولگرا بازگشت احمدی نژاد یا حلقه ی پیرامونی وی به عرصه ی قدرت سوار بر موج اصولگرایی است. احمدی نژاد که در ماه های گذشته سکوت کرده بود، به تدریج نشانه های تلاش برای بازگشت به قدرت را نمودار ساخته است. او با انتشار تصویری در صفحه ی اینستاگرام و راه اندازی یک تارنمای خبری فعالیت های خود را آغاز کرد و از مراسمی به مناسبت دهه ی فجر در مسجدی نه چندان بزرگ در شهر ری برای تبلیغات انتخاباتی بهره برد، آنچنان که هواداران وی بی درنگ در شبکه های مجازی از احتمال رای 30 میلیونی احمدی نژاد نوشتند.

فوت مادر احمدی نژاد نیز سبب شد تا مراسم هایی برای گرامیداشت وی در شهر ها و استان های دیگر برگزار شود و رنگ و بوی سیاسی بگیرد. در هفته های اخیر نیز نشست هایی در مشهد، ارومیه و… برای فراهم کردن بستر بازگشت رییس جمهوری پیشین برگزار شده که توانسته نظر اعضای جبهه ی پایداری را به خود جلب کند.

در چنین شرایطی، دستیابی به وحدت را باید مهمترین چالش جریان اصولگرا دانست که طی یک سال گذشته با برگزاری نشست های مختلف در جهت رفع آن کوشیده اند.

همچنان که گفته شد، در دوره های پیشین، مسوولیت همگرایی اصولگرایان به صورت سنتی بر عهده ی آیت الله مهدوی کنی و آیت الله «محمد یزدی» بود چرا که هم نمایندگی 2 حزب عمده ی اصولگرا یعنی جامعه ی روحانیت مبارز و جامعه ی مدرسین حوزه ی علمیه ی قم را برعهده داشتند و هم از اعتبار ویژه یی نزد اصولگرایان برخوردار بودند. البته تلاش این 2 چهره در همگرا ساختن اصولگرایان در انتخابات ریاست جمهوری 2 سال پیش نافرجام ماند و در نهایت این جریان در انتخابات ریاست جمهوری با تعدد نامزدها مواجه شدند؛ رخدادی که دلخوری هایی را میان چهره های شاخص اصولگرایی برانگیخت.

به این ترتیب، آیت الله مهدوی کنی و آیت الله یزدی از عرصه ی ایجاد اجماع در اردوگاه اصولگرایان کناره گرفتند که البته این امر بی ارتباط با بیماری این 2 نبود. در این فضا «سید رضا تقوی» عضو شورای مرکزی جامعه ی روحانیت مبارز و رییس «شورای سیاست گذاری ائمه ی جمعه» با رخصت گرفتن از ریش سفیدان پیش قدم شد تا اصولگرایان را به سمت وحدت رهنمون سازد. البته تقوی در مسیر تبدیل شدن به محور اصولگرایان برای رسیدن به وحدت چالش های زیادی پیش رو دارد چرا که او نه اعتبار، پیشینه و جایگاه مهدوی ‎کنی و یزدی را دارا است و نه از نفوذ کلامی مشابه آن ها میان احزاب و تشکل های اصولگرا برخوردار است. از این رو، پیش از آنکه خیلی دیر شود و در انتخابات آینده اصولگرایان قافیه را به اصلاح طلبان ببازند، جامعتین دست به کار شد تا نقش محوری ایجاد اجماع را بر عهده گیرد.

با این حال، در همان گام نخست اختلاف های پیدا و پنهان همیشگی میان جامعتین با چهره یی چون آیت الله «محمد تقی مصباح یزدی» مانع از برگزاری نخستین نشست سه جانبه شد که اصولگرایان امید زیادی به آن بسته بودند تا آغازگر ایجاد وحدت شود.

***اما و اگر های ائتلاف با تندرو ها

گروه تندروی جبهه ی پایداری در ماه های اخیر بیش از اصولگرایان سنتی و میانه رو در جهت دستیابی به اشتراک نظر کوشیده و همایش برگزار کرده است. اگرچه در این همایش ها خبری از چهره های شناخته شده و مطرح جریان اصولگرایی نبوده اما سران جبهه ی نامبرده ادعا می کنند که با دیگر طیف های اصولگرایی به توافق رسیده اند.

پایداری ها در حالی این ادعا را مطرح می کنند که همین گروه در جریان رقابت های انتخاباتی ریاست جمهوری نه تنها امکان وحدت در جریان اصولگرایی را از میان برد بلکه با معرفی «کامران باقری لنکرانی» وزیر بهداشت کابینه ی نخست احمدی نژاد به عنوان نامزد این طیف و ثبت نام «سعید جلیلی» در روز آخر ثابت کرد که حتی در درون خود دشواری های زیادی برای توافق دارد. با وجود این، موضع گیری های اخیر باهنر موجب تقویت گمانه ها در خصوص ائتلاف وی با این طیف است. اگرچه وزن سیاسی باهنر می تواند به کمک پایداری ها آید اما بعید به نظر می رسد که اصولگرایان سنتی و میانه رو بخواهند آینده ی این جریان را با جبهه ی پایداری گره بزنند.

به هر حال نمی توان انکار کرد که باهنر یکی از چهره های اثرگذار در انتخابات مجلس دهم خواهد بود. وی در ائتلاف های احتمالی میان طیف های مختلف اصولگرا می تواند تا حدی نقش آفرینی کند و اختلافاتش با دیگر چهره ها، از جمله چالش های اصولگرایان است. پس از فوت «حبیب الله عسگراولادی» عضو برجسته ی حزب «موتلفه ی اسلامی» اثرگذاری باهنر با به عهده گرفتن ریاست جبهه ی «پیروان خط امام و رهبری» از قبل بیشتر شده است و باید دید که چگونه از ظرفیت های این جبهه برای دستیابی به اهداف جریان خود استفاده می کند.

اظهارات اخیر وی نشان دهنده ی تمایل به داشتن نقش محوری و پیروزی در انتخابات آتی به بهای ائتلاف و کنار آمدن با طیف های تندرو است. این همان رویکردی است که اصولگرایان میانه رو از آن دوری می کنند زیرا گروه های سنتی تر استقرار مجلسی متعادل، عقلانی و منطقی در کنار اصلاح طلبان را به تشکیل مجلسی با اکثریت اصولگرا که تندرو ها در راس آن باشند ترجیح می دهند.

باهنر در ماه های اخیر بار ها از امکان ائتلاف با جبهه ی پایداری سخن گفته و ائتلاف با اصلاح طلبان میان رو را محکوم به شکست دانسته است. نکته ی قابل توجه آن است که او ضمن تمایل به استفاده از ظرفیت های جبهه ی پایداری بر ضرورت ائتلاف زیر چتر جامعتین نیز تاکید کرده است. بعد از آن بود که حزب موتلفه به عنوان یکی از تشکل های جبهه ی پیروان خط امام و رهبری نشستی سه جانبه با حضور جبهه ی پایداری و «جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی» برگزار کرد؛ نشستی که شرکت کنندگانش از برگزاری آن استقبال کرده و بر ادامه ی آن تاکید کردند.

باهنر چند روز قبل نیز بار دیگر در مورد ائتلاف های درون جریان اصولگرا صحبت کرد و گفت: ما در ائتلاف هایمان 2 خط قرمز داریم؛ فتنه و انحراف و مراقبت می کنیم که این 2 جریان وارد ائتلاف نشوند و در آن نفوذ نکنند اما مابقی قابل مذاکره هستند.

در سوی دیگر میدان رقابت های انتخاباتی، نیروهای نزدیک به احمدی نژاد نیز دست به کار شده و فعالیت های خود را برای حضور در انتخابات مجلس آغاز کرده اند. به نظر می رسد که احتمال ائتلاف آنان و جبهه ی پایداری وجود دارد.

اگر کار در ارودگاه اصولگرایی همان طور که باهنر می گوید پیش رود، جامعتین، جبهه ی پیروان خط امام و رهبری، جبهه ی پایداری و احمدی نژادی ها با هم در یک سو و طیف نزدیک به لاریجانی در سوی دیگر قرار می گیرند. اختلاف های رییس و نایب رییس مجلس شورای اسلامی در انتخابات آتی از آن جهت قابل توجه است که طیف میانه رو بر مدار لاریجانی به ائتلاف با نزدیکان دولت و اصلاح طلبان میانه رو تمایل دارد و باهنر و همفکرانش این رویکرد را نمی پسندند.

در این میان، گفته های اخیر «لطف الله فروزنده» قایم مقام جمعیت ایثارگران به عنوان ضلع سوم مثلث ائتلاف با جبهه ی پایداری و موتلفه در مورد تمایل به ریاست لاریجانی در مجلس دهم نیز قابل توجه است. به نظر می رسد طیف تندروی اصولگرا قصد دارد با تمرکز روی مساله ی ریاست مجلس، طیف نزدیک به لاریجانی را وادارد که بازی سیاسی خود را درون این جریان انجام دهند. این اهرم شاید بتواند به وحدت اصولگرایان کمک کند اما در این صورت نیز باید دید که باهنر و همفکرانش به همراهی با این طیف ادامه می دهند یا خیر.

به هر حال آنچه این روز ها شاهدیم، برگزاری نشست های انتخاباتی با بهانه یا بی بهانه است. البته گروه ها از رصد فعالیت های رقیبان نیز غافل نمانده اند و کنشگری دیگر طیف ها را نیز به دقت دنبال می کنند. فارغ از اینکه کدام یک از جریان های سیاسی کشور موفق تر عمل کند و پیروز میدان انتخابات شود، از هر 2 جریان سیاسی اصلی کشور و طیف های آن انتظار می رود که با نگاه به منافع ملی و مصالح کشور مشی سیاسی خود را تعیین کنند و برگزاری یک انتخابات شفاف و منصفانه را در اولویت قرار دهند.

در این پیوند، برگزاری مجمع عمومی احزاب نیز این امید را ایجاد می کند که فعالیت های سیاسی در چارچوب قانون با پویایی و تحرک بیشتر ادامه یابد و شاهد انتخاباتی اصولی تر و پویاتر از گذشته باشیم.